Obsesif Kompülsif Bozukluk (OKB)
Obsesyon ve Kompulsiyonlar, Tekrar tekrar soru sorma, tekrar tekrar itiraf etme, dokunma, vurma, sallanma, göz kırpma, gözlerini belli bir noktaya dikip sabitleme davranışları Obsesif Kompulsif Bozukluğun(OKB) görünümlerindendir. Tuhaf olarak algılanmalarına yol açar.
Sık Karşılaşılan Obsesyon ve Kompulsiyonlar Nelerdir?
Obsesyon, saplantı, mantıkla zihinden uzaklaştırılamayan sıkıntı verici, tekrarlayıcı, inatçı, karşı konulması zor düşüncelerdir. Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) Takıntı bozukluğudenildiğinde düşünsel ve davranışsal boyut kastedilir. Obsesif kişilikle benzerlikleri olsa da aynı şeyi ifade etmez. Söz konusu obsesyon ve kompulsiyonlar hemen herkeste az da olsa mevcuttur. Mesele şu ki; günlük yaşamı etkiler hale geldiğinde Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB) yani Takıntı Bozukluğundan söz edilir.
En Sık Karşılaşılan Obsesyonlar Nedir?
Kirlenme Obsesyonları nedir?
- Kir veya mikroplardan, mikropların bulaşmasından, temas etmekten aşırı kaygılanmak
- Tükürük, idrar, dışkı, ter, sperm gibi beden sıvılarından aşırı kaygılanıp, iğrenmek
- Yapışkan, kaygan maddelerden, atıklardan yoğun rahatsızlık duymak
- Hastalık bulaşma korkusu ile çok fazla meşgul olmak (günlük yaşam kalitesini bozacak biçimde)
- Etrafındakilere, özellikle sevdiklerine hastalık bulaştırma konusu ile aşırı meşguliyet
- Özellikle böceklerden, küçük hayvanlardan aşırı endişe duymak
- Çevre kirlenmesine yönelik aşırı kaygı
Saldırganlık Obsesyonları Nedir
Saldırganlık Obsesyonları Nedir
Kendine, sevdiği insanlara, başkalarına zarar vereceğinden korkmaya yönelik düşünceler, görsel imgeler(Ansızın sevdiği birine zarar vermiş olduğuna dair görsel imajlar yaşama)
Sosyal, iş, arkadaş ortamlarında ansızın utanılacak, hakaret eden sözler, davranışlar yapmaya yönelik düşünce ve görsel imgeler
Dikkatsizlik nedeniyle kendine, sevdiklerine, başkalarına bazen de kızdığı kişilere zarar verme, kaza yapma, çarpma, vurma, dövmeye yönelik düşünceler
Etrafında yaşanan olumsuz yaşam olaylarından örneğin annesinin hastalanmasından, çocuğunun istenmeyen bir davranışından dolayı kendini sorumlu tutma (Vaktiyle yaptığı hataların bedelini ödeme korkusu, cezalandırılma endişesi)
Beğendiği bir nesneyi hırsızlık yaparak elde etmeye yönelik yoğun endişe, hırsızlık yapma korkusu
Cinsel Obsesyonlar Nedir
En başta gelen cinsel olarak yasaklanmış şeyleri yapacağına yönelik korkudur. Sevdiği insanlarla cinsel davranışlar içine girme yani Ensest korkusu çok fazla olabilir. Erkek ise; annesi, kız kardeşi, yakın akraba olan kadınlarla, kadın ise; babası, abisi ile kendini cinsel eylemde bulma korkusu oldukça azap vericidir. Düşünceler görsel imajlar biçiminde de olur.
Yasaklanmış cinsel dürtüler bazen çocuklara, hayvanlara ya da zorbaca, acı verici davranışlara yönelik olabilir.
Homoseksüellikle ilgili, cinsel kimliğe yönelik yoğun endişe, korku duyma
Başkalarına karşı saldırgan cinsel eylemlerde bulunma korkusu
Dini Obsesyonlar Nedir
Doğru Yanlış, yasak kavramları ile aşırı uğraşma
Kutsal değerlere, kutsal yerlere, kişilere karşı hata, saygısızlık yapma, günah işleme korkusu
Kontrol Etme Obsesyonları Nedir
Hata, korkunç bir şeyler yapıp yapmadığını kontrol etme, ettirme ihtiyacı duyma
Kendine ve başkalarına zarar vermediğini kontrol etme ihtiyacı
Bedenine yönelik kontrol etme ihtiyacı. Özellikle sağlıkla ilgili kontroller gereğinden çok fazladır. Hastalanma endişesi çok rahatsız edicidir.
Bedenin belli bir kısmı ile aşırı meşgul olma, beğenmeme
Evde, işyerinde kapıları, pencereleri, ocak, ütü, tv, bilgisayar, vb, kapanıp kapanmadığını kontrol etme düşünceleri.
Randevularını, günlük planlarını kontrol etme gereksinimi
Simetri Ve Düzen Obsesyonları Nedir
Eşyaların simetrisi ve düzenlediği biçimde durması gerektiğine dair rahatsız edici düşüncelerdir.
Düzen, simetri bozulduğu takdirde, başına son derece kötü şeylerin geleceği inancı vardır. Örneğin; eğer sehpa, halı, mobilya olması gereken(?) yerde durmazsa, çok sevdiği birine kötü bir şey olacağına yönelik korku vardır.
Zihinsel olarak ta düzen gereksinimi fazladır. Zihinsel olarak karmaşa yaşama durumundan aşırı endişe yaşanır. Her bir düşünce diğer simetrik karşıtı ile birlikte bulunmak zorundadır.
Takıldıkları bazı konuları bilmek, hatırlamak zorundadırlar.
Belirli sözleri, örneğin aile sırlarını, içlerinden geçenleri, hoşa gitmeyecek, onaylanmayacak şeyleri söyleme korkusu vardır.
Doğru şeyleri söyleyememekten, hata yapmaktan, dil sürçmesinden, bilememekten korku yoğundur.
Sevdikleri, değer verdikleri kişileri, nesneleri kaybetme korkusu vardır.
İstenmeyen görüntüler, anlamsız sesler, kelimeler zihne ansızın girer.
Uğurlu, uğursuz yerler, nesneler, özel anlamı olan renkler, nesneler, batıl denebilecek inançlar. Tabu olgusu söz konusudur.
Belirli seslere, görüntülere, kişilere yönelik aşırı hassasiyet, tahammülsüzlük olabilir.
KompulsiyonZorlantı nedir?
Sıklıkla bir obsesyona yani takıntılı düşünceye cevap olarak ortaya çıkan yineleyici, istenmeyen düşünce ve davranışlardır.
En sık Karşılaşılan Kompulsiyonlar Nedir?
Temizlik Kompulsiyonları Nedir?
Temizlik davranışları ile aşırı meşgul olma. Evini, odasını, yatağını temizlediği halde temiz olmadığına inanıp tekrar tekrar temizlik yapma.
Aşırı biçimde, nesnel olarak gerek olmadan tekrar tekrar el yıkama, abdest alma, yıkanma gereksinimi. Banyoda, lavaboda çok fazla vakit geçirme. Bazen evdekileri bıktırma noktasına geldikleri halde hala yıkama davranışlarına devam etme.
Temizlik davranışlarını törensel biçimde gerçekleştirme. Belli bir plan, düzen ve sıra veya sayı ile yapmak zorunda kalma.
Kirletici maddelerle temastan aşırı kaçınma, teması önleme davranışları.
Tekrarlayıcı Törensel Davranışlar Nedir?
Yatağa, banyoya, eve, işyerine, mutfağa, vb, yerlere belli hareketleri belli sayıda yaparak girme ve ya başlama. Yatağa girmeden önce 3 veya 7 kez girip çıkma sonra uyku pozisyonuna girmek gibi anlamsız tekrarlar ve törenler.
Tekrar tekrar okuma yazma, kontrol etme
Rutin hareketleri tekrarlama gereksinimi, kapıdan tekrar geçme, açma kapama
Sayı Sayma, tersten okuma, bazı sayıları, kelimeleri içten tekrarlama kompulsiyonları
Sıralama Düzenleme Kompulsiyonları (masada belli bir sıralama yapmadan yemek yiyememe, ya da banyoda istenilen düzeni sağladıktan sonra ancak banyo yapabilme gibi…)
Biriktirme Toplama Kompulsiyonları eski eşyaları, eski gazeteleri, belli bir amaca yönelik olmadan biriktirme, işe yaramaz şeyleri sınıflandırma, eski, işe yaramaz nesne veya eşyaları atamama. Bu tür davranışların hoby, koleksiyonculuk gibi özellikleri bulunmaz.
Zihinsel Kompulsiyonlar ise; bazı sözleri, kelimeleri zorlantılı biçimde söyleme, itiraf etme zorlantısıdır. Söz konusu durumda; kişiler yaptıkları bir davranışı açıklamak zorundadırlar.
Aşırı plan yapma ve listeler hazırlama da zihinsel kompulsiyonlar içindedir. Kişi öylesine ayrıntılı planlarla uğraşır ki, nesnel gerçeklikle alakası olmaz. Planlardan başını kaldırıp, denemeye zaman bulamaz.
Zihinsel törenler; günlük spontan konuşma ve davranışlara engel olur. Öncelik sonralık sırasına göre hareket edemediğinde törenler bozulur. Yoğun endişe ortaya çıkar. Tekrar baştan başlamak ister.
Tekrar tekrar soru sorma, tekrar tekrar itiraf etme, dokunma, vurma, sallanma, göz kırpma, gözlerini belli bir noktaya dikip sabitleme davranışları Obsesif Kompulsif Bozukluğun(OKB) görünümlerindendir. Tuhaf olarak algılanmalarına yol açar.
Tekrarlayıcı, istenmeyen, sıkıntı yaratıcı düşünce, dürtü ya da görsel imajlar ve bunlara eşlik eden kompulsiyon yani telafi edici davranışlar kişinin günlük yaşam kalitesini düşürdüğünde, günde 1 saatten fazla vaktini almaya başladığında, hayatı kısıtlayıcı olduğunda Obsesif Kompulsif Bozukluk OKB (Obsessive Compulsive Disorder OCD) tanısı söz konusu olur.
Kaynakça: Yale-Brown Obsesyon Kompulsiyon Ölçeği (Y-BOCS)
Kaynak, Obsesif kompülsif bozukluğu : https://www.elikapsikoloji.com/?obsesif-kompulsif-bozukluk-okb-203.html
Diğer Konular;